Boekbespreking: Circle of Awareness (Paul Soons)

Willem Fonteijn is klinisch psycholoog/psychotherapeut, VVM-lid en zit in de Certificeringscommissie van de VVM. In 2016 kwam een boek van hem uit over principes van "awareness" binnen een ervaringsgerichte groepstherapie. Paul Soons schreef onderstaande boekrecensie in De Psycholoog (januari 2017). De VVM wil Willem feliciteren met het uitkomen van zijn boek.

Bewustzijnscirkel in pioniersfase

The circle of awareness beschrijft een innovatieve methodiek die uitstekend past in de derde generatie cognitieve gedragstherapieën zoals  Mindfulness Behavioral Cognitive Therapy , Acceptance and Commitment Therapy en Compassion Focused Therapy. In al deze therapieën is een grote rol weggelegd voor mindfulness, bewustzijn en acceptatie.

De beschreven methodiek is ontwikkeld door Willem Fonteijn, een ervaren cognitief psychotherapeut. De aanpak bestaat uit drie elementen: allereerst wordt gebruikt gemaakt van een aangepaste versie van een experientieel groepstrainingformat, namelijk het zogenaamde ZEGG-forum (www.zegg.de). Deelnemers zitten in een cirkel, terwijl een deelnemer een probleem exploreert midden in de groep. Deze krijgt instructies van de trainer en de groep mag feedback geven. De groepsleden luisteren niet alleen inhoudelijk maar letten ook op bijvoorbeeld toonhoogte en lichaamsbewegingen. Een tweede ingrediënt is Vipassana meditatie ofwel mindfulness meditatie. Mindfulness betekent aandacht geven op een bepaalde manier, gericht, in het hier en nu, niet (ver)oordelend. Dit geeft een basis om anders met je problemen en klachten om te gaan. Voorgaande twee elementen worden geïntegreerd in een cognitief gedragstherapeutisch groepstherapieprogramma, dat gebaseerd is op COMET (Competative Memory Training). Hier wordt onder meer gebruik gemaakt van contraconditionering, imaginatie, lichaamshouding en gelaatsuitdrukking en muziek.

Het goed geschreven en geredigeerde boek telt in totaal 33 hoofdstukken. In het begin wordt beschreven hoe de bewustzijnscirkel werkt: centraal thema is zelfexploratie en awareness/bewustzijn. Een deelnemer stapt in de cirkel en presenteert een probleem, terwijl de andere deelnemers in staat zijn om goed te observeren, met name ook de lichaamsreacties van de explorerende deelnemer in de cirkel. De trainer faciliteert het bewustwordingsproces. Vervolgens wordt een veelheid aan thema’s opgepakt, met awareness als rode draad, bijvoorbeeld de functie van, de-conditionering, het transformeren, het therapeutisch gebruik et cetera. De verschillende thema’s zijn vooral bedoeld om het bewustzijn van de lezer te vergroten.

De lezer wordt goed meegenomen in de sfeer van de therapie. Het is ervaringsgericht, awareness staat centraal, en is geïllustreerd met vele voorbeelden en casussen. The circle of awareness kijkt niet alleen naar gedrag en cognities maar ook naar emoties, motoriek en lichamelijke sensaties. Door het veelomvattende karakter is het daardoor een welkome aanvulling op de gangbare (cognitieve) gedragstherapieën van de eerste en tweede generatie.

Concluderend is het een innovatieve en veelbelovende vorm van therapie in de pioniersfase. Wil deze vorm van therapie bredere ingang vinden, dan is breed opgezet effectonderzoek noodzakelijk. Alhoewel cognitieve gedragstherapie behoorlijk succesvol is bij vele klachten en patiënten, zijn er ook nog veel patiënten die er geen baat bij hebben. Wellicht dat deze nieuwe benadering toegevoegde waarde kan bieden.

The Circle of Awareness. Using the body as a mirror for thoughts; a psychotherapeutic approach.

Willem Fonteijn (2016) Warden Press, 150 p